Rödovans Sözleşmesi
Giriş Rödovans sözleşmeleri, ruhsat sahibinin maden hukukundan doğan ruhsata konu sahayı işletme hakkını 3. Kişiye kiralaması gereksinimini giderme amacıyla ortaya çıkmıştır.
Maden Kanunu m. 4 gereği madenler içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi olmayıp Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bu husus AY m. 168’de belirtilmiştir. Devlet, yalnızca bunların aranması ve işletilmesi hakkını belli süreler için kişilere bırakabilir. Maden Kanunu m. 5 hükmü “….arama ruhsatnamesi, buluculuk ve işletme ruhsatı haklarının hiç birisi hisselere bölünemez. Her biri bir bütün halinde muameleye tabi tutulur” şeklindedir. Maden Kanunu’nun 5. maddesi ile “söz konusu hakların bölünemezliği ilkesi”nin kabulü rödovans sözleşmesinin varlığına ihtiyaç duyulmasına neden olmuştur. Her ne kadar adı geçen maddenin 2. fıkrasında “anılan hakların devredilebileceği” düzenlense de Hak sahibinin söz konusu hakkı sürekli olarak kaybetmek istememesi veya sahip olduğu hakka konu sahanın büyüklüğü gibi nedenlerle yine rödovans sözleşmesine ihtiyaç duymasına neden olmaktadır. Bu çalışmada Rödovans sözleşmesi Tanımalanarak; Hukuki niteliği, Tarafları, Tarafların Hak ve Borçları ile nihayet Sözleşmenin Sona Ermesi Konuları, yargı kararları ışığında, ele alınacaktır.
•Tanımı, Tarafları ve Hukuki Niteliği
•Tanımı
Rödovans sözleşmesi “Maden ruhsat sahalarının, hukuku uhdesinde kalmak kaydıyla, hak sahibinin özel veya tüzel bir kişiye kararlaştıracakları süre zarfınca tahsis edilmesi, bunun karşılığında maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya tüzel kişinin esas ruhsat sahibine, üreteceği madene göre sözleşmede belirlencek bedeli ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme”dir.
•Tarafları
Rödovans sözleşmesinin tarafları; Rödovans Sözleşmesine konu olan ruhsatın sahibi, ki Ruhsat Sahibi olarak anılır, diğeri ise ruhsata konu sahayı işletecek olan ve rödovansçı olarak anılan taraftır. Ruhsat sahibinin kimler olabileceği Maden Kanunu m. 6’da düzenlenmiştir. Buna gore Hak ehliyetine sahip T.C vatandaşı gerçek kişiler ile T.C. yasalarına gore kurulmuş şirketler ve bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi tesebbüsleri ile müesseseleri, baglı ortaklıkları ve istirakleri ile diger kamu kurum, kurulus ve idarelerine maden hakkı verilebilir. Rödovansçı tarafa ilişkin herhangi bir düzenleme olmadığından gerçek veya tüzel kişiler sözleşmenin diğer tarafını teşkil edebilir.
•Hukuki Niteliği
Yukarıda yapılan tanımdan da anlaşılacağı üzere “Rödovans Sözleşmesi” TBK m. 357’de düzenlenen ürün kirasının bir alt dalını oluşturmaktadır. Yargıtay da haklı olarak rödovans sözleşmesini ürün kirasının bir tipi olarak nitelendirmektedir. Dolayısıyla rödovans sözleşmesine TBK m. 357 vd. Hükümleri uygulanacaktır. Buna gore:
•Rödovans Sözleşmesi rızai bir akittir; Ruhsat sahibinin sözleşmeye konu ruhsat alanını rödovansçıya tahsis etmesi sözleşmenin kurulması için gerekli olmayıp, TBK m. 1 uyarınca tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile sözleşme tamam olur. Rödovans sözleşmesi, maden ruhsatının devri anlamına gelmediğinden, devir sözleşmesinin Maden İşleri Genel Müdürlüğünde yetkili memur huzurunda yapılması zorunluluğu yoktur.
•Rödovans Sözleşmesi iki tarafa tam borç yükleyen bir sözleşmedir. Taraflardan biri Maden Hukuku’ndan dolayı sahip olduğu hakları, diğer taraf ise bunun karşılığında kararlaştırdıkları bedelli ödemeyi kabul eder. Dolayısıyla taralardan birinin edimi, diğer tarafın ediminin sebep ve karşılığını oluşturur.
•Rödovans Sözleşmesi devamlı borç ilişkisi doğuran bir sözleşmedir; Kiraya verenin kiralanan şeyin kiracı tarafından kullanılmasına katlanma borcu zamana yayılmış bulunmaktadır. Yani ruhsat sahibi Maden Hukuku dolayısıyla sahip olduğu hakkın rödovansçı tarafça kullanılmasına katlanmak zorundadır. Rödovans sözleşmesi belirli veya belirsiz süreli olarak kurulabilir; ancak uygulamada çoğunlukla belirli süreli olarak kurulmaktadır.
•Unsurları
•Anlaşma Unsuru
Rödevans sözleşmesinin kurulabilmesi için gerekli ilk şart, TBK m. 357/I uyarınca, tarafların, bedel karşılığı, sözleşmeye konu ruhsattann doğan hakkın kullanılması ile ruhsata konu sahaya ilişkin ürünlerin devşirilmesi hususunda anlaşmış olmalarıdır. TBK m. 357/II “Ürüne katılmalı kira, kira bedelinin devşirilecek ürünün belli bir oranı olarak kararlaştırıldığı ürün kirasıdır” şeklinde düzenlenmiştir. Dolayısıyla taraflar, rödovansçının çıkartacağı madenin belli oranının ruhsat sahibine verileceğini öngörebilir. MFUY m. 100’de, taraflar aralarındaki rödovans sözleşesinin, devir ve intikal işlemlerinde bilgilendirme amaçlı olarak, maden siciline şerh edilebileceği düzenlenmiştir.
•Bir hakkın Kullanılmasının Devri
•Rödovans Sözleşmesine Konu Ruhsat Hukukundan Doğan Bir Hak
Rödovans zöleşmesinin konusu Maden Kanunu m. 5’te belirtilen ve ruhsat hukukundan doğan; arama, buluculuk veya işletme haklarından biridir.
2) Ruhsat Hukukundan Doğan Bir Hakkın Kullanılmasının Devri
Rödovans sözleşmesi ile ruhsat sahibi ruhsat hukuku nedeniyle sahip olduğu arama, işletme gibi haklarını rödovansçı tarafa devretmeyi taahhüt etmektedir. Esasen bu devir, ruhsat sahibinin rödovans sözleşmesinden doğan asli edim yükümünü oluşturmaktadır.
•Bedel
TBK m. 357 kanun koyucu bedel kavramını kullanmıştır. Bedel genellikle para olmakla birlikte ayni bir şey de olabilir. Uygulamada çoğunlukla rödovans sözleşmesinde taraflar, rödovansçının üretip faturalandırdığı kazancın belli bir oranının ruhsat sahibine verilmesini kararlaştırmaktadır.
•Rödovans Sözleşmesinde Tarafların Yükümlülükleri
•Ruhsat Sahibinin Yükümlülükleri
Ruhsat sahibi, TBK m. 360 uyarınca, ruhsata konu sahayı, sözleşmenin amacına uygun biçimde kullanılmaya ve işletilmeye elverişli bir durumda rödovansçıya teslim etmek ve sözleşme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür.
MFUY m. 100/2’de madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödovansçıya ait olduğu düzenlenmiş; ancak son cümlede bu durumun ruhsat sahibinin Kanunundan doğan sorumululuğunu ortadan kaldırmadığı belirtilmiştir. Dolayısıyla ruhsat sahibinin sorumluluğu rödovans sözleşmesi ile ruhsata konu olan alanda rödovansçıyla birlikte sorumluluğu devam edecektir.
Hazırlayan : Av. Mahir ERSOY
KAYNAKÇA
ARAL Fahrettin, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Yetkin Yayınları, Ankara 2010.
EREN Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayıncılık, İstanbul 2003.
EREN Fikret,Borçlar Kanunu Açısından İnşaat Sözleşmeleri, İnşaat Sözleşmeleri Yönetici- İşletmeci Mühendis ve Hukukçular için Ortak Seminer, Ankara 2001..
REİSOĞLU, Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta yayıncılık, İstanbul 2000.
REMZİ Mehmet ve Sezer AYDIN , Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İkinci Sayfa Yayınları, İstanbul 2010.
YAVUZ Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, İstanbul 2002.